Năm 1979, thí sinh Lê Bá Khánh Trình của đội tuyển dự thi Olympic Toán quốc tế đã trở thành cái tên nổi tiếng cả trong và ngoài nước khi giành điểm tuyệt đối 40/40 tại IMO. Không chỉ nhận Huy chương Vàng, Khánh Trình còn được trao giải đặc biệt dành cho thí sinh có lời giải đẹp nhất. Đây là lần duy nhất trong 50 mùa IMO, một thí sinh Việt Nam đạt được thành tích này.
Bài toán giúp Lê Bá Khánh Trình đạt giải đặc biệt là bài số ba trong đề thi năm đó.
Bài gốc:
Bài Toán gốc.
Dịch sang tiếng Việt:
Cho hai đường tròn cắt nhau trong một mặt phẳng. Gọi A là một trong các giao điểm của chúng. Có hai điểm, mỗi điểm chuyển động đều trên một đường tròn, xuất phát từ A cùng một lúc theo cùng một chiều. Sau khi đi được một vòng, chúng lại gặp nhau tại điểm A.
Chứng minh rằng có một điểm P trong mặt phẳng sao cho ở bất kỳ thời điểm nào, điểm P luôn cách đều hai điểm chuyển động đã cho.
Cách giải của ban giám khảo đưa ra là dựa vào các phương trình chuyển động theo vận tốc góc và dùng các công thức lượng giác để biến đổi thành hệ phương trình. Đây là cách giải không hề đơn giản.
Tuy nhiên, Lê Bá Khánh Trình đã có cách giải khác được Chủ tịch hội đồng giám khảo quốc tế trong kỳ thi thứ nhất đánh giá "rất đẹp, rất độc đáo".
Cách giải của Lê Bá Khánh Trình.
Lê Bá Khánh Trình là một tên tuổi nổi bật trong làng Toán học Việt Nam. Sinh năm 1963 tại Huế trong một gia đình có cha mẹ đều là giáo viên, ông được thừa hưởng truyền thống hiếu học và sớm bộc lộ tài năng, được kỳ vọng là một "thần đồng Toán học".
16 tuổi, ông là một trong 5 học sinh Việt Nam được đặt chân tới London, Anh để tham gia IMO. Tại kỳ thi năm đó, ông đạt thành tích ấn tượng. Đó cũng là thời điểm Lê Bá Khánh Trình trở thành cái tên nổi tiếng trong cộng đồng những người yêu Toán học, được mệnh danh là "huyền thoại Toán học Việt Nam", "cậu bé vàng Toán học Việt Nam".
TS Lê Bá Khánh Trình. Ảnh: Internet
Sau đó, ông được nhận vào khoa Toán - Cơ, trường Đại học Tổng hợp quốc gia Moskva. Qua nhiều năm "dùi mài kinh sử", ông quyết định về nước, trở thành giảng viên khoa Toán - Tin tại trường Đại học Khoa học tự nhiên, Đại học Quốc gia TP. HCM.
Năm 2021, thầy Lê Bá Khánh Trình dẫn dắt đội tuyển học sinh tham gia kỳ thi IMO và đạt được kết quả xếp thứ 14 toàn đoàn. Trong đó, một học sinh giành huy chương vàng, hai học sinh nhận huy chương bạc và nhiều học sinh khác đoạt huy chương đồng. Kỳ thi IMO 2024 vừa rồi, ông cũng là Phó đoàn dẫn dắt đội tuyển Việt Nam đi dự thi tại Anh.